مالیات کاربران اینستاگرام و سایر شبکه های اجتماعی در سال ۱۴۰۰
در قانون بودجه سال ۱۴۰۰ کل کشور سازمان مالیاتی مکلف شده است از درآمد تبلیغات کاربران شبکه‌های اجتماعی که بیش از 500 هزار فالوئر یا همان دنبال کننده داشته باشند مالیات بگیرد.
ابهامات و سوالات زیادی در مورد چگونگی محاسبه و دریافت این مالیات وجود دارد و عملا تا زمان اجرایی شدن و دریافت اولین مالیات از این کاربران نحوه عمل سازمان مالیاتی مشخص نخواهد بود.
ما به بررسی زوایای مختلف این الزام قانون بودجه سال ۱۴۰۰ پرداخته ایم.
مالیات پیج‌های اینستاگرامی یا همه شبکه‌های اجتماعی ؟
آنچه از مفاد بند ذ قانون بودجه سال 1400 مشخص است اینکه این مالیات صرفا برای کاربران اینستاگرام نخواهد بود و انواع مختلف شبکه‌های اجتماعی مانند تلگرام، لینکداین و حتی اپلیکیشن‌های ایرانی مانند روبیکا نیز می‌توانند هدف مالیات ستانی این قانون قرار گیرند.
به عبارتی کاربران همه رسانه‌های کاربر محور ممکن است تحت این قانون مشمول مالیات شوند.
مالیات تبلیغات اینستاگرام نه درآمد !
نکته عجیب در این قانون تاکید بر دریافت مالیات از کاربران این رسانه‌ها صرفا از محل تبلیغات و نه کلیه درآمدهاست. مشخصا کاربران اینستاگرام با تعداد فالوئر بالا معمولا از محل دریافت تبلیغات کسب درآمد می‌کنند اما همه می‌دانیم بسیاری از کسب و کارها از اینستاگرام یا تلگرام و سایر شبکه‌هالی اجتماعی به عنوان دکان آنلاین کسب مشتری و فروش کالا و خدمات خود استفاده می‌کنند.
از طرفی تبلیغات هم یکی از انواع روشهای کسب درآمد است و در کل همه انواع درآمد کسب شده در ایران مشمول مالیات بوده است. پس تاکیید مجدد و ویژه بر دریافت مالیات از درآمدهای تبلیغاتی شاید ضروری نبوده است.
مالیات فروش در اینستاگرام
همانطور که گفته شد اگر چه هر نوع فروش کالا و خدمات و کسب درآمد در کشور مشمول مالیات است اما فروش اینستاگرامی نیز پدیده ای نسبتا جدید است و معمولا هیچگونه ردگیری و رصد و کنترلی از سوی سازمان مالیاتی بر این بخش وجود ندارد.
در روال‌های عملیاتی فعلی سازمان مالیاتی صرفا در صورتی که مبالغ درآمد کسب شده حساب بانکی کاربران اینستاگرام از مبلغ 5 میلیارد تومان در سال فراتر رود و اصطلاحا حساب بانکی آنها جزو حساب‌های دارای تراکنش مشکوک شناسایی شود تحت بررسی و رسیدگی مالیاتی قرار می‌گیرند.
جز این حالت سازمان مالیاتی کشور فعلا هیچ برنامه و راهکاری برای شناسایی انواع مختلف درآمدهای زیرزمینی و غیر رسمی مانند فروش در اینستاگرام ندارد.
مالیات شاخ‌های مجازی، اینفلوئنسرها و بلاگرها
شاید بتوان مهم‌ترین دلیل قانون‌گذار در تصویب این قانون را اخبار به دست آمده از درآمدهای سرشار و هنگفت اصطلاحا شاخ‌های مجازی دانست.
این اصطلاح برای اقشار مختلفی از کاربران اینستاگرام با فالوئر بالا استفاده می‌شود. از هنرپیشه ها و بازیگران معروف با سال‌ها تجربه کاری مانند بهنوش بختیاری و الناز شاکردوست تا طنزپردازان کمتر دیده شده که اینک به لطف نفوذ اینستاگرام در توده مردم با اقبال مواجه شده اند مانند حسن ریوندی و جواد خواجوی تا اشخاص بسیار معمولی و غیر حرفه‌ای که با استفاده از فضای باز و دور از سانسور اینستاگرام محتوای جذاب برای عامه مردم مانند رقص، مدلینگ، رئالیتی شاو، خوانندگی، بلاگری و غیره را که ممنوع است انتخاب نموده و اینک به تعداد بالای فالوئر و دنبال کننده رسیده اند.
گاهی با نگاهی مثبت تر این افراد اینفلوئنسر ( تاثیرگذار) نامیده می‌شوند که عبارت صحیحی است، از آنجا که نمایش زیاد زندگی و سبک کسب درآمد این افراد تاثیر مستقیم و قابل توجهی بر عامه مردم و فضای مجازی ایجاد می‌کند.
اخباری که از درآمدهای کسب شده این افراد از محل تبلیغات در پیج اینستاگرامشان منتشر می‌شود و دیدن تصاویر زندگی لاکچری این افراد برای بسیاری از مردم و بالتبع آن قانون‌گذار این سوال را به وجود آورده است که چرا این افراد نباید مالیات بدهند ؟
مالیات کاربران اینستاگرام چگونه دریافت می‌شود؟
تجربه روش عملکرد سابق سازمان مالیاتی در نحوه شناسایی مودیان جدید نشان می‌دهد از ساده ترین و غیر پایدارترین ابزارهای ممکن جهت شناسایی این مودیان استفاده می‌شود. به عنوان مثال شناسایی مودیان مالیاتی دارای وب‌سایت های با درآمد بالا صرفا با رصد وب‌سایت ها توسط کارگروه های شناسایی انجام می‌شود. بسیار محتمل است که سایتهایی با درآمد بسیار بالا از این رصد جا مانده و در مقابل وب سایتهایی با درآمد اندک ولی نمایش بالا در تیررس اداره مالیاتی قرار گیرد.
از این رو در روش شناسایی کاربران با تعداد فالوئر بالای 500 هزار عددی شک و شبهه‌های زیادی وجود دارد. می‌توان پیش‌بینی کرد پیج‌هایی که بیشتر دیده می‌شوند یا به موضوعات حساس تری در جامعه می‌پردازند اولین اهداف این مالیات خواهند بود.
از طرفی نحوه محاسبه درآمد تبلیغات این پیج‌ها با بازارهای فعلی غیر ممکن می‌نماید. فعالیت این پیج‌ها تابع روش کار مودیان رسمی سازمان مالیاتی نیست. این پیج‌ها صورتحساب و فاکتور صادر نمی‌کنند، پرونده مالیاتی ندارند لذا از سامانه‌های ثبت اطلاعات سازمان مالیاتی مانند سامانه صورت معاملات و سامانه مودیان استفاده نمی‌کنند و دیگران نیز اطلاعات آنها را ثبت نمی‌کنند، از یک حساب بانکی مشخص برای دریافت درآمد استفاده نمی‌کنند و شفافیت در درآمدها و هزینه‌ها برایشان معنی ندارد.
در نتیجه بعید است سازمان مالیاتی روشی جز برآورد با حدس و گمان برای تعیین درامد و سپس محاسبه مالیات آنها داشته باشد.
عکس‌العمل سلبریتی‌ها و شاخ‌های مجازی در مورد مالیات فعالیت‌های اینستاگرامی
همانطور که پیش‌بینی می‌شد هیچکدام از سلبریتی‌ها و اینفلوئنسرهای اینستاگرام از این مالیات استقبال نکرده است. بلکه عده ای در مقام شکایت و طعنه دریافت این مالیات را غیر عادلانه و غیرمنصفانه دانسته اند. یکی از هنرمندان به طعنه گفته بود خود اینستاگرام بابت محیطی که در اختیار ما قرار داده است مبلغی دریافت نمی‌کند حالا چرا باید بابت این فعالیت به دولت مالیات پرداخت کنیم ؟
مشخصا بسیاری از افراد جامعه چنین رویکردی در برخورد با انواع مالیات‌ها و الزامات قانونی مالیاتی دارند، علت نیز عدم پذیرش مالیات به عنوان یک جریان تقسیم درآمد در سطح جامعه است. امروزه کمتر کسی اعتقاد دارد مالیات باید پرداخت شود چون به نفع همه افراد جامعه است !
اما آنچه مشخص است در این علاقه عمومی به فرار مالیاتی آنچه غیرمنصفانه تر است امکان عدم پرداخت مالیات توسط افراد با بیشترین درآمد و بیشترین اقبال عمومی جامعه است! یک کارمند یا مغازه دار به همان اندازه یک سلبریتی با درآمد هنگفت اینستاگرامی در برابر پرداخت مالیات مقاومت می‌کنند اما تلاش آنها بی نتیجه است و در کوتاه ترین زمان ممکن مجبور به پرداخت مالیات می‌شوند اما بسیار از هنرمندان و سلبریتی‌ها و شاخ‌های مجازی به راحتی هیچگونه مالیاتی پرداخت نمی‌کنند.
متن قانون بودجه سال ۱۴۰۰ در مورد مالیات کاربران اینستاگرام
متن بند ذ قانون بودجه سال ۱۴۰۰ در خصوص مالیات فعالیت های اینستاگرامی به این شرح است :
ذ- درآمدهای کاربران دارای ۵۰۰ هزار دنبال کننده در رسانه های کاربرمحور از محل تبلیغات مشمول مالیات بر درآمد خواهد بود. سازمان امور مالیاتی مکلف است ظرف دو ماه از لازم الاجرا شدن این بند دستورالعمل اجرایی مربوط به اخذ مالیات از درآمدهای کاربران حرفه ای رسانه های کاربر محور از محل تبلیغات را تهیه و به تأیید وزیر امور اقتصادی و دارایی برساند. سازمان امور مالیاتی مکلف است لیست مؤدیان مالیاتی و خوداظهاری تهیه شده توسط آنها را تهیه و در سایت سازمان در منظر عموم قرار دهد.